Beowulf – epicki poemat heroiczny nieznanego autora, będący jednym z najstarszych dzieł literatury staroangielskiej. W formie ustnej istniał już prawdopodobnie od ok. VIII wieku. Około roku 1000 poemat został spisany w dialekcie zachodniosaskim języka staroangielskiego, prawdopodobnie przez dwóch skrybów.
Poemat liczy 3182 wersy, napisany jest systemem aliteracyjnym, a jego rękopis znajduje się w Bibliotece Brytyjskiej.
Autorem pierwszego przekładu Beowulfa na język nowożytny (duński) był Mikołaj Grundtvig.
Inspirację z Beowulfa czerpał Tolkien przy tworzeniu Władcy Pierścieni.
Treśċ[]
Beowulf opisuje legendarne pradzieje Skandynawii – Danii i Szwecji i jej mitycznych bohaterów, w VI w. lecz wspomina też postaci rzeczywiste i wydarzenia, które zapewne miały miejsce.
Dzieli się na dwie części:
Część I - Tytułowy bohater utworu, Beowulf po przybyciu na zamek króla Duńczyków Hrodgara (Heorot) zabija pustoszącego okolicę straszliwego potwora – Grendela(wyrywając jedno z jego ramion), a następnie pokonuje jego matkę-smoczycę żyjącą w podmorskiej jaskini.
Część II - Dowiadujemy się w skrócie, że Beowulf po powrocie do domu (Gautlandii) został królem i szczęśliwie rządził swym ludem Geatów przez pięćdziesiąt lat, do czasu aż pewien chłop zabierając z jaskini złoty przedmiot przez przypadek obudził smoka, który zaczął niszczyć wszystko na swej drodze. Beowulf pokonał potwora, ale zmarł na skutek odniesionych w walce ran.
Utwór kończy się opisem pogrzebu bohatera wykazującego wiele podobieństw do pochówku Attyli przedstawionego przez gockiego historyka Jordanesa w jego dziele "O pochodzeniu i czynach Gotów" (org. Gethica)
Znaczenie tytułu[]
Poemat nie ma wyraźnego tytułu; ten pod którym go dzisiaj znamy został przyjęty umownie przez badaczy dziewiętnastowiecznych. Analogicznym przypadkiem jest nazwisko autora pierwszej polskiej kroniki - Gall Anonim.
Etymologia słowa Beowulf jest sporna. Najbardziej znana teoria tłumaczy to jako "pszczeli wilk" (wilk na pszczoły, pożeracz pszczół) co jest eufemistycznym określeniem niedźwiedzia i ma symbolizować nadnaturalną siłę i odwagę bohatera. Według drugiej teorii to przekształcone słowo Beadowulf tj. "wilk wojny", a jeszcze inni łączą to ze słowem beow oznaczającego "jęczmień".
Powszechnym wariantem wymowy słowa Bēowulf w języku angielskim jest obecnie /ˈbeɪ.ɵwʊlf/. W staroangielskim "ēo" w Bēowulf było dyftongiem, a samo słowo brzmiało [ˈbeːo̯wʊlf].
Ślady wierzeń germańskich w utworze[]
- Naszyjnik "..z narodu Brisingów.." jaki otrzymał Beowulf jako nagrodę za zabicie Grendela od żony króla Hrothgara - Walto, jest porównywalny z tym, jaki nosiła bogini Freja. Przekazał go potem swemu wujowi Higlakowi (Hygelak), królowi Geatów, zanim ten wyprawił się na Franków.
- Opiewany w pieśni przez barda duńskiego Zygmunt (syn Welsa) zabił smoka, a według innych skandynawskich przekazów smokobójcą był jego syn - Zygfryd.
- Smok, którego zabija Beowulf, kojarzy się z Fafnirem.
- Hełmy wojów Beowulfa zwieńczone są wizerunkiem dzika, zwierzęcia poświęconego bogowi Frejrowi.
- Beowulf mówi o swej zbroi "dzieło Welanda". Weland to imię anglosaskiego boga-kowala i złotnika.